venetië
Naam
Waar de naam "Venetië" precies vandaan komt is onduidelijk, maar deze is in elk geval verbonden met het volk de Veneti. Een verband met het Latijnse werkwoord venire (komen) of (Slo)venië lijken onwaarschijnlijk. Mogelijk is er een verband met het Latijnse woord venetus, dat "zeeblauw" betekent.
Bijnamen van Venetië zijn onder meer "stad van het water", "stad van de bruggen", La Dominante en Serenissima.
De naam van Venezuela betekent van oorsprong "Klein Venetië". De woorden ciao, getto en arsenaal komen oorspronkelijk uit Venetië. De Nederlandse plaats Giethoorn en de Vlaamse stad Brugge (het Venetië van het Noorden) worden ook wel met Venetië vergeleken, evenals diverse andere plaatsen met veel water.
[bewerken] Geschiedenis
Venetië ligt op een groep kleine eilanden midden in een lagune (de Laguna Veneta) die al in de tijd van het Romeinse Rijk Venetia werd genoemd. Er woonden al eeuwen mensen, maar de eerste grotere nederzettingen kwamen er pas als gevolg van de toestroom van vluchtelingen na de invallen van Attila rond 453 en van de Langobarden in 568.
[bewerken] Deel Byzantijns rijk
In het midden van de 7e eeuw was de strijd min of meer al beslist, maar het Byzantijnse Rijk behield in Italië onder meer de regio Venetië. Omdat de dreiging bleef, kreeg het gebied een eigen, voor het leven gekozen, leider, de zogeheten doge (naar dux, het Latijnse woord voor leider).
[bewerken] Uitbreiding en verstedelijking
Pas in de 9e eeuw was er sprake van een stad als echte eenheid, wat kwam door de gemeenschappelijke vijanden en door de bouw van meer bruggen tussen de eilandjes, en tevens doordat de stad een beschermheilige kreeg. In 828 werd de Heilige Marcus van Alexandrië, die door de traditie wordt geïdentificeerd met de schrijver van het Evangelie volgens Marcus, begraven op de plek waar zich nu de Basilica di San Marco bevindt (zie onder). De op zee sterke Venetianen, die de Adriatische Zee domineerden, moesten met hun vloot vaak Byzantijnse belangen verdedigen en kregen in ruil hiervoor meer onafhankelijkheid en handelsprivileges.
[bewerken] Concurrentie en strijd
In de 12e eeuw werd de stadstaat Venetië een steeds grotere economische bedreiging voor de concurrerende steden Genua en Pisa en tevens machtiger ten opzichte van Byzantium. In 1204, tijdens de Vierde Kruistocht, plunderde de Repubblica Marinara zelfs Constantinopel, en kreeg het een groot gedeelte van het Byzantijnse Rijk in handen.
[bewerken] Strijd met Genua
Hierop volgde een meer dan honderd jaar durende bittere strijd om de macht in de oostelijke Middellandse Zee met concurrent Genua (de zogeheten Chioggia-oorlogen), dat op 13 augustus 1380 uiteindelijk verslagen werd. In de 12e, 13e en 14e eeuw was de stad op het hoogtepunt van zijn macht. In 1453 echter namen de Turken Constantinopel in, waarmee het tij voor de republiek Venetië definitief keerde. Het verloor veel havens en eilanden en raakte daardoor in financiële moeilijkheden.
[bewerken] Verval van macht
In het begin van de 16e eeuw sloeg Venetië nog een aanval af van de Liga van Kamerijk, gevormd door de paus, Frankrijk, Spanje en Duitsland, maar op de lange duur bleek de republiek te klein ten opzichte van de Europese grootmachten. Ook van belang was de ontdekking van het Amerikaanse continent in 1492, waar Venetië geen rol speelde.
De 18e eeuw was de laatste eeuw waarin de stad onafhankelijk was, maar wordt wel gezien als de meest fascinerende van zijn bestaan. Gedurende dit Settecento werd de stad misschien wel de meest elegante en verfijnde stad van Europa en had het grote invloed op kunst, architectuur en literatuur. Vele rijke jongeren deden de stad aan als onderdeel van hun grand tour.
[bewerken] Einde van onafhankelijkheid
Op 12 mei 1797 veroverde Napoleon de stad, waardoor Venetië na meer dan duizend jaar zijn onafhankelijkheid verloor, maar al op 12 oktober van hetzelfde jaar tekende hij het Verdrag van Campo Formio, waarmee de stad onderdeel werd van het door de Oostenrijkers gecontroleerde koninkrijk Lombardije-Venetië. Op 18 januari 1798 namen zij de stad over. Tijdens het Congres van Wenen van 1814-1815 werd deze beslissing bekrachtigd. In 1861 ontstond het Italiaanse koninkrijk, maar pas in oktober 1866 kwam ook Venetië daarbij.
[bewerken] Geografie
|
[bewerken] Topografie
Venetië ligt ten oosten van Verona, ten westen van Triëst en ten noordoosten van Bologna, aan de noordwestoever van de Adriatische Zee.
De Lagune van Venetië is een lagune met de eilanden:
- Murano (glasblazerijen)
- Torcello
- Burano met zijn kleurrijke huizen
- Lido
- Giudecca
- San Giorgio Maggiore
- Pellestrina
Vanaf het schiereiland tegenover Venetië, met veel accommodaties in Ca'Savio, Cavallino en Jesolo Lido, kan men vanaf Punta Sabbioni overvaren naar Venetië.
[bewerken] Bestuurlijke indeling
De stad bestaat uit zes wijken, die sestiere (van sesto, één-zesde) heten, te weten:
[bewerken] Klimaat
 Weergemiddelden voor Venetië 
| |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Maand | jan | feb | mrt | apr | mei | jun | jul | aug | sep | okt | nov | dec | |
| gemiddeld maximum (°C) | 6 | 8 | 12 | 16 | 21 | 24 | 27 | 27 | 23 | 18 | 11 | 7 | |
| gemiddeld minimum (°C) | -1 | 1 | 3 | 8 | 12 | 16 | 18 | 17 | 14 | 9 | 4 | 0 | |
| neerslag (mm) | 58 | 53 | 58 | 63 | 68 | 76 | 63 | 83 | 66 | 68 | 86 | 53 | |
| bron: Weather.com[1] | |||||||||||||
[bewerken] Cultuur
|
|
|
.jpg)
.JPG)
_Venezia_2006-08-30.JPG)
[bewerken] Belangrijke bouwwerken
Venetië telt te veel markante gebouwen en te veel belangrijke kunstwerken om ze hier alle op te noemen.
- De Basiliek van San Marco, op het Piazza San Marco, is de derde kerk op deze plaats en dateert van rond 1060. Het gebouw bevat onder andere romaans beeldhouwwerk, mozaïeken, marmer, bronzen beelden en een van edelstenen voorzien altaarstuk: de Pala d'Oro.
- Het Palazzo Ducale, naast de basiliek, gaat terug tot de 9e eeuw en deed niet alleen dienst als woning van de doge, maar ook als gerechtshof en als stadhuis. Dit gotische meesterwerk bestaat gedeeltelijk uit roze marmer. Binnen bevinden zich talloze kunstschatten, waaronder werken van Tintoretto, Veronese en Carpaccio.
- Het San Marcoplein voor de basiliek is het grote plein, en het enige dat piazza heet. Een plein in Venetië heet een campo. Op het plein staat sinds de 12e eeuw de Campanile, de klokkentoren van de Basiliek van San Marco. In de noordwand van het plein bevindt zich nog de Torre dell'Orologio, tussen 1496 en 1499 gebouwd door Mauro Codussi als een wonder van techniek.
- De Basilica di Santa Maria Gloriosa dei Frari, een grote gotische kerk, bevindt zich in het oostelijk gedeelte van de Sestiere San Polo, die in het midden van de 15e eeuw ontstond. Deze bezit onder meer schilderijen van Titiaan en Bellini en het graf van componist Monteverdi.
- De San Zaccaria-kerk is een van de meest typische voorbeelden van de Venetiaanse Renaissancestijl.
- De Basilica di Santa Maria della Salute is een witte, beeldbepalende kerk aan het zuidelijke uiteinde van het Canal Grande. Ook de veelkleurige façades van de vele paleizen langs dit water trekken de aandacht.
- Op de eilanden waaronder Torcello, Burano en Murano en ook op het Lido staan nog bomen.
- De Scuola Grande di San Rocco staat bekend om haar muur- en plafondschilderingen van de kunstschilder Tintoretto.
- In het Ghetto, de Joodse wijk, bevinden zich nog vijf synagogen. De oudste is de Scuola Grande Tedesca uit 1528.
- De Riva degli Schiavoni is de kade langs het Canale di San Marco waar men kan flaneren met een prachtig uitzicht. Aan de oostzijde bevindt zich zowaar een klein bos.
- De Bacino Orseolo, een opstapplaats voor gondels.
[bewerken] Kerken
Enkele bekende kerken zijn:
- San Zaccaria
- San Michele
- Santa Maria dei Miracoli
- Basiliek van San Marco
- Basiliek van Santa Maria della Salute
- Basilica di Santa Maria Gloriosa dei Frari
- San Zanipolo
- Ognissanti
- Il Redentore
- Chiesa di San Salvador
- Chiesa di Santo Stefano
- Chiesa di San Moisè
[bewerken] Bruggen
Enkele bekende bruggen zijn:
[bewerken] Paleizen
Enkele bekende paleizen zijn:
- Palazzo Ducale
- Ca' Dario
- Palazzo Vendramin-Calergi
- Palazzo dei Camerlenghi
- Ca' Pesaro
- Ca' d'Oro
- Ca' Rezzonico
[bewerken] Musea
- Accademia di Belli Arti herbergt werk uit de 14e tot en met de 18e eeuw, van de gotiek tot aan werk van de 18e-eeuwse Giambattista Tiepolo
- Gallerie dell'Accademia
- Peggy Guggenheim Collection
- Fondazione Bevilacqua La Masa
- Museo Correr
- Museo Fortuny
- Palazzo Grassi
- Querini Stampalia Foundation Museum
- Galleria Internazionale d’Arte Moderna en Museo d'Arte Orientale, beide gevestigd in het Ca' Pesaro
[bewerken] Evenementen
Het bekendste evenement is het al eeuwen bestaande jaarlijkse Carnaval van Venetië. Elke twee jaar wordt in Venetië de kunsttentoonstelling "Biënnale van Venetië" gehouden. Het Lido, dat een van de eerste mondaine badplaatsen was, is de locatie van het Filmfestival van Venetië.
In mei wordt de traditionele roeiwedstrijd Vogalonga gehouden; die van 2010 was de 36e editie. Aan de wedstrijd nemen ploegen uit heel de wereld deel, met vaartuigen die variëren van drakenboten en gondels tot wedstrijd-achten.
Op de derde zondag van juli is het Festa del Redentore ter herinnering van de pestepidemie van 1576 met groot vuurwerk. Op de eerste zondag van september vindt de Regata Storica plaats. Er zijn dan veel versierde gondels en traditionele kledij te zien. Ook vindt er een wedstrijd tussen gondeliers plaats.
Ook is er een feest op 21 november ter ere van het einde van de pestepidemie van 1630. Er wordt dan een ponton gelegd over het Grand Canal naar de kerk Santa Maria della Salute.
[bewerken] Kunst
In Venetië is Venetiaans glas te koop in de vele winkels en galerijen.
Behalve sommige kunstenaars zijn ook de ontdekkingsreiziger Marco Polo, componisten Claudio Monteverdi en Vivaldi en vrouwenveroveraar Giacomo Casanova beroemde Venetianen. De toneelschrijver en - regisseur Carlo Goldoni begon in Venetië met zijn hervorming van de Commedia dell'arte. Goethe bezocht de stad in 1786, de dichter Robert Browning en de schrijver Henry James woonden er en in 1883 stierf Wagner er. Monet maakte er aan het begin van de 20e eeuw een paar schilderijen. Enkele Venetiaanse kunstschilders zijn Titiaan, Tintoretto, Canaletto en Paolo Veronese.
De Nederlandse stichting Poorters van Venetië zet zich in voor de bescherming en restauratie van diverse monumenten en kunstschatten in Venetië.
[bewerken] Venetië in de volkscultuur
In Venetië spelen zich af Shakespeares toneelstukken The Tragedy of Othello, The Moor of Venice en The Merchant of Venice, een belangrijk gedeelte van À la recherche du temps perdu van Proust, het boek Der Tod in Venedig van Thomas Mann en de daarop gebaseerde gelijknamige film van Luchino Visconti. Ook de films Don't look now uit 1973 van Nicolas Roeg, met Donald Sutherland in de hoofdrol, en Paul Schraders A comfort of strangers (1990) spelen zich af in de stad. In de film The Italian job speelt Venetië een grote rol, waar de stad in de beginfase van de film de plaats is waar een enorme goudroof wordt uitgevoerd.
Ook James Bond maakt regelmatig de stad onveilig wanneer hij met opgevoerde gondels door de canali vaart of bandieten door de wijzerplaat van de Torre dell'Orologio slingert. In de tweede film From Russia with Love uit 1963 arriveert Sean Connery met de Oriënt-Express. In Moonraker ontdekt Roger Moore er een geheim laboratorium. In Casino Royale uit 2006 maar gebaseerd op het eerste boek van Fleming schiet Daniel Craig zijn weg door de campi en palazzi.
[bewerken] Waterbeheer
De stad heeft vaak, vooral tussen november en februari, te kampen met overstromingen vanuit de Adriatische Zee. Vanwege de drassige grond zijn de gebouwen in Venetië gebouwd op palen, net als in Amsterdam.
In november 1966 werden Florence en Venetië geteisterd door ongekende overstromingen, die veel schade toebrachten aan de talloze, unieke kunstschatten. UNESCO deed een dringend beroep aan de lidstaten om particuliere comités op te richten, die een bijdrage zouden kunnen leveren aan de hoogst noodzakelijke restauraties van de beschadigde kunstwerken.
Vele landen reageerden enthousiast, zo ook Nederland, waar de vereniging de Poorters van Venetië werd opgericht, een onderdeel van de Stichting Nederlands Venetië Comité.
In de 20e eeuw leidde het wegpompen van grondwater onder de stad ten behoeve van de chemische industrie tot aanzienlijke bodemdalingen, reden waarom dit in de jaren zestig werd verboden. Vergeleken met 100 jaar eerder was in 2003 het gemiddelde waterpeil 23 cm hoger geworden. Om verdere overstromingen te voorkomen, werd in 2003 begonnen met de bouw van een stormvloedkering die de lagune bij hoog water moet afsluiten.
[bewerken] Verkeer en vervoer
Venetië bestaat uit meer dan honderd eilanden. In het centrum fungeren de beroemde kanalen als wegen. Behalve een spoorlijn, is er slechts één autoweg vanaf het vasteland; in de stad zelf zijn geen auto's. De auto kan men (betaald) parkeren in de parkeergarages op Tronchetto en Piazzale Roma. Van hier is er een bootverbinding via lijn 1, 41, 42, 51, 52 en 82 naar het centrum. Aan de rand van de stad is een grote parkeerplaats San Giuliano in Mestre. Vanaf hier gaat er een bus en trein naar het centrum.
De klassieke Venetiaanse dure gondel wordt vooral gebruikt door toeristen en voor speciale gebeurtenissen als bruiloften en begrafenissen. De inwoners van de stad maken vooral gebruik van "waterbussen" (Vaporetto) of van privéboten. Er zijn twee soorten waterbussen: de langzame vaporetti, die bij elke halte stoppen, en de snelle, die de tocht in circa drie kwartier maken (lijn 1 en 82). Het openbaar vervoer wordt verzorgd door de ACTV. Dwars door de stad slingert het Canal Grande ("Groot Kanaal"). De Gondola-Traghetto is een gondelveer die dit kanaal oversteekt.
Er is een treinstation Venezia Santa Lucia (Venezia S.L.) op de kop van het Canal Grande dichtbij Piazza Roma. Van hieruit gaan waterbussen.
Dichtbij de stad, op het vasteland, ligt de luchthaven Venetië Marco Polo. Een andere luchthaven, luchthaven Venetië-Treviso, ligt op zo'n 30 km van het centrum. Vanaf de luchthaven gaan waterbussen van Alilaguna naar het centrum.